قسطاس الأفکار فی المنطق

کتاب «قسطاس الأفکار فی المنطق» اثر شمس‌الدین سمرقندی با ویرایش، پژوهش و مقدمۀ اسدالله فلاحی توسط انتشارات مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران منتشر شد.

شمس‌الدین محمد‌بن اشرف حسینی سمرقندی (د. 722ق.) ریاضی‍دان، منطق‍دان، فیلسوف و متکلم سدۀ هفتم و هشتم هجری، از شاگردان برهان‌الدین نسفی و از معاصران خواجه نصیر، علامه حلی و قطب‌الدین شیرازی است. مهم‍ترین کتاب‌های منطقی سمرقندی عبارت‌اند از «قسطاس الأفکار فی المنطق»، «شرح القسطاس» و «آداب البحث و المناظره». دو کتاب نخست توجه ویژۀ قطب‌الدین رازی در کتاب «شرح المطالع» را به خود جلب کرده است و کتاب سوم را بسیاری از منطق‍دانان بعدی شرح کرده یا برآن حاشیه نگاشته‍اند. سمرقندی در دو کتاب نخست در برابر بزرگانی مانند ارسطو، فارابی، ابن‍سینا، فخر رازی (و نیز در برابر افضل‌الدین خونجی، اثیر‌الدین ابهری، و خواجه نصیر) قد برافراشته و نکته‍سنجی‍های بسیار کرده است.

مصحح «قسطاس الأفکار فی المنطق» در مقدمۀ خود، به تفصیل به نوآوری‍های فراوان سمرقندی در این کتاب و تأثیرگذاری او بر پسینیان و تاثیرپذیری او از پیشینیان پرداخته و در حد توان، جایگاه نویسندۀ کتاب را در میان منطق‍دانان مسلمان نشان داده است. افزون بر ویرایش متن و نشان دادن نسخه‍بدل‍های موجود در دست‍نوشته‍ها، مصحح در پانوشت‍هایی دیگر به منابع سمرقندی در آثار پیشینیان اشاره کرده و به شرح بسیار کوتاه برخی عبارات دشوار، و در مواردی به طرح دیدگاه‌های انتقادی خود، پرداخته است که مجموع همۀ اینها به فهم و درک بهتر متن و جایگاه این اثر گران‍سنگ در تاریخ منطق در جهان اسلام کمک فراوان می‍کند.