ناموجود
Loading

منطق خونَجی

اسدالله فلاحی
ناموجود

افضل‌الدین محمد‌بن نام‌آور خونَجی (م. 646 ق.) پس از فارابی (م. 339 ق.) و ابن‌سینا (م. 428 ق.) سوّمین قلة منطق در جهان اسلام است و بیشترین تأثیر را پس از آن دو بر منطق ارسطویی به‌جا گذاشته است. نوآوری‌های منطقی خونجی چنان فراوان است که می‌توان منطق سینوی را به دو دورة پیشاخونجی و پساخونجی تقسیم کرد. در دورة نخست، بیشتر منطق‌دانان در جهان اسلام به تکرار سخنان ابن‌سینا و شرح آموزه‌های او می‌پرداخته‌اند اما در دورة دوم، آموزه‌های خونجی و پیروانش بود که مورد شرح و نقد و تکرار قرار می‌گرفت. وی، مهم‌ترین و خلاق‌ترین منطق‌دان در میان پیروان ابن‌سینا، در کتاب دوران‌ساز کشف الاسرار عن غوامض الافکار، نوآوری‌های بسیاری دارد که بیشتر آنها در آثار پس از وی مورد پذیرش قرار گرفته و یا با انتقادات شدیدی روبرو گشته است؛ برخی از نوآوری‌های خونجی نیز به دلیل دشواری بیش از حد آنها مورد بی‌توجهی متاخران واقع شده است. برخی از این نوآوری‌ها عبارت‌اند از: بحث تفصیلی خونجی از قضایای حقیقیه و خارجیه، بیان روابط پیچیده میان این قضایا، کشف موجبه سالبه المحمول و موجبه سالبه الموضوع، کشف گزاره‌های همیشه صادق و همیشه کاذب، بحث تفصیلی از عکس نقیض، یافتن عکس‌های مستوی و عکس‌های نقیض اتفاقی، نزدیک شدن به پارادوکس‌های استلزام مادی، نقد بسیاری از قیاس‌های وجهی سینوی، نقد بسیاری از قیاس‌های اقترانی شرطی سینوی، کشف قیاس‌های اقترانی جدید.
با وجود این، خونجی در همه این موارد کامیاب نبوده است و هنگامی که نوآوری‌های او را به زبان منطق جدید ترجمه می‌کنیم بسیاری از خطاهای ریز و درشت در استنتاج‌های او رخنه کرده‌اند. از این میان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خلط استلزام مادی و ربطی، نوسان در تحلیل قضایای حقیقیه به صورت شرطی و به صورت ساده، خلط گزاره‌های با و بدون تعهد وجودی، نادرستی بسیاری از قیاس‌های اقترانی شرطی.

کتاب در چهار بخش کلی سامان یافته است: بخش نخست «قضایای حقیقیه و خارجیه» که شامل پنج فصل است؛ بخش دوم «گزاره‌های همیشه‌صادق» نیز پنج فصل دارد؛ بخش سوم «موجهات» که دارای سه فصل است و بخش چهارم «عکس مستوی» که سه فصل پایانی را در بر می‌گیرد.
این چهار بخش، هرچند به ظاهر از یکدیگر جدا به‌نظر می‌رسند، در حقیقت ادامة یکدیگرند و بحث قضایای حقیقیه و خارجیه چونان نخ تسبیح این سه بخش را به‌هم می‌پیوندد. در بخش دوم، صدق همیشگی گزاره‌های همیشه‌صادق ناشی از حقیقی و خارجی بودن موضوع و محمول این گزاره‌ها است و در بخش سوم، بخش «موجهات»، تمایز قضیه‌های ضروریه و مطلقه شبیه تمایز قضیه‌های حقیقیه و خارجیه است، چنان‌که تفسیرهای گوناگون از گزارة موجهة «مشروطة عامه» نزدیکی بسیار با قضیه‌های حقیقیه و خارجیه دارد. در بخش چهارم، نیز، عکس مستوی موجهات را برای قضایای حقیقیه و خارجیه به تفکیک بررسی کرده و اهمیت این قضایا در بحث عکس مستوی را نشان داده‌ایم.

مؤسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران

344

1392

رقعی

شومیز

محصولات مرتبط

قسطاس الأفکار فی المنطق
قسطاس الأفکار فی المنطق
نام را وارد کنید
ایمیل را وارد کنید
تعداد کاراکتر باقیمانده: 400
نظر خود را وارد کنید

محصولات مرتبط

  • اختیارات مظفری
    اختیارات مظفری
    ۷۲۰,۰۰۰ تومان۵۷۶,۰۰۰ تومان
  • فضیلت فکری در کار دانشگاهی
    فضیلت فکری در کار دانشگاهی
    ۲۸۰,۰۰۰ تومان۲۲۴,۰۰۰ تومان
  • دیگری
مجموعه‌مقالات همایش بزرگداشت
روز جهانی فلسفه سال 1400

    دیگری

    مجموعه‌مقالات همایش بزرگداشت

    روز جهانی فلسفه سال 1400

    ۱۶۰,۰۰۰ تومان۱۲۸,۰۰۰ تومان
  • آشنایی با حکمت فهلوی
    آشنایی با حکمت فهلوی
    ۵۲۰,۰۰۰ تومان۴۱۶,۰۰۰ تومان
  • فهلوی‌نامه
مجموعه‌مقالات همایش 
سهروردی و احیاء حکمت فهلوی

    فهلوی‌نامه

    مجموعه‌مقالات همایش

    سهروردی و احیاء حکمت فهلوی

    ۴۱۰,۰۰۰ تومان۳۲۸,۰۰۰ تومان
  • اسلام در سرزمین ایران (2)
چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی
(مجلد دوم)

    اسلام در سرزمین ایران (2)

    چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی

    (مجلد دوم)

    ۴۳۰,۰۰۰ تومان۳۴۴,۰۰۰ تومان
  • Islamic Philosophy
    Islamic Philosophy
    ۳۷۰,۰۰۰ تومان۲۹۶,۰۰۰ تومان
    ناموجود
  • پژوهشی دربارۀ دازاین، انسان و مابعدالطبیعه در اندیشۀ هایدگر
    پژوهشی دربارۀ دازاین، انسان و مابعدالطبیعه در اندیشۀ هایدگر
    ۲۵۰,۰۰۰ تومان۲۰۰,۰۰۰ تومان
  • التعلیقات
    التعلیقات
    ۳۷۰,۰۰۰ تومان۲۹۶,۰۰۰ تومان
  • البلغة فی الحکمة
    البلغة فی الحکمة
    ۲۵۰,۰۰۰ تومان۲۰۰,۰۰۰ تومان