تاریخچه مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران

 

(ساختمان اصلی (سال ساخت 1318) شامل: دفتر ریاست، دفتر معاونین پژوهشی و اداری و مالی، دفتر مدیریت نظارت و ارزیابی، دفتر مدیریت فناوری داده‌ها، دفتر مدیریت پژوهش، دفتر مدیریت انتشارات، سالن دکتر نصر کتابخانه مرکزی، کتابخانه دکتر سیدحسین نصر)

«انجمن فلسفه شاهنشاهی ایران» در سال 1353 (1974. میلادی) به همّت دکتر سیدحسین نصر (متولد. 1312) و با خرید دو ساختمان تاریخی در قلب تهران که امروزه به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده تاسیس شد. اهداف نخستین تاسیس این انجمن عبارت بود از:

1.     شناسایی و گسترش میراث فکری و فلسفی ایران در دوران اسلامی و پیش از آن در سطح ملی و بین‌­المللی

2.     معرفی بهتر سنت­‌های فکری شرق و غرب به ایرانیان

3.     زمینه‌­سازی برای تطبیق و مقایسه­ بین سنت‌­های مختلف فلسفی و تطبیق آن‌­ها با حکمت اسلامی

ورودی ساختمان اصلی

انجمن در راستای تحقق اهداف خود از استادان برجسته داخلی و خارجی دعوت به همکاری کرد. در میان اساتید برجسته داخلی می‌­توان از استاد سیدجلال­الدین آشتیانی (1304-1384)، دکتر عباس زریاب‌­خویی (1298-1373)، و استاد جواد مصلح (1298-1377) نام برد و در میان اساتید نامدار بین‌­المللی هم باید به پروفسور هانری کربن (1978-1903)، پروفسور توشیهیکو ایزوتسو (1993-1914) و پروفسور کورودا (2018-1933) اشاره کرد که با تشکیل کلاس­‌های تخصصی که بر قرائت و تفسیر متون اصیل حکمی، عرفانی و فلسفی ابتنا داشت، شاگردان مبرزی نظیر ویلیام چیتیک (متولد. 1943)، جیمز موریس (متولد. 1941)، نصرالله پورجوادی (متولد. 1943) و غلامرضا اعوانی (متولد. 1943) را پروراندند که در حال حاضر خود صاحب کرسی در دانشگاه‌­های معتبر ایران و جهان هستند. اندیشمندانی چون استادان جلال­الدین همایی (1278-1359)، محمود شهابی (1280-1365)، عباس زریاب‌­­خویی و یحیی مهدوی (1287-1379) از جمله اعضای هیئت امنای این انجمن بودند. در حال حاضر، اساتید بزرگی چون دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی (1313) و دکتر سیدمصطفی محقق­‌داماد (1324) به تدریس در مؤسسه اشتغال دارند.

(سمت راست: ساختمان اعضای هیئت علمی (سال ساخت 1322)؛ وسط: نمازخانه (سال ساخت 1322)؛ سمت چپ: ساختمان آموزش (سال ساخت 1317) شامل: تالار آینه، سالن دکتر اعوانی)

این انجمن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با عنوان «انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران» به فعالیت خود ادامه داد و از سال 1363 با نام «انجمن حکمت و فلسفة ایران» با تعداد دیگری از مؤسسات پژوهشی ادغام و به عنوان زیرمجموعه «مؤسسه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» در قالب دو پژوهشکده «حکمت و ادیان» و «تاریخ و فلسفه علم» به فعالیت خود ادامه داد. در این مدت، فعالیت‌­های پژوهشی انجمن کمر‌نگ‌­تر شد و بیشتر در قالب فعالیت­های آموزشی ادامه یافت. اما از سال 1380 با موافقت شورای گسترش آموزش عالی از «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» منفک شد و با کوشش‌­های دکتر غلامرضا اعوانی از ابتدای سال 1381 تاکنون به صورت مؤسسه­‌ای مستقل و با عنوان «مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران» به فعالیت خود ادامه می‌­دهد. در دهه­‌های بعدی، موسسه حکمت و فلسفه با هدف معرفی جریان‌­های نوپدید فلسفی و نیز تبیین موضوعات جدید فلسفی اقدام به بسط فعالیت‌­های خود در این عرصه کرد که تشکیل گروه­‌های مطالعات علم، منطق و فلسفه غرب هم در این راستا بوده است.

شایان ذکر است که مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، از ابتدای تأسیس، در کنار فعالیت‌­های آموزشی خود، همواره مبتکر کلاس­‌های آموزشی آزاد نیز بوده که دوره‌­های بسیار ارزشمندی را برای علاقه­‌مندان ارائه کرده است.

گروه‌­های پژوهشی

گروه­‌های پژوهشی مؤسسه حکمت و فلسفۀ ایران وظیفه برنامه‌­ریزی، هماهنگی، نظارت، هدایت، حمایت و اجرای طرح‌­های پژوهشی و ضمناً تشکیل دوره‌­های تحصیلات تکمیلی با تأکید بر پژوهش را در چارچوب اساسنامه و مقررات داخلی بر عهده دارند. در حال حاضر، مؤسسه حکمت و فلسفه دارای هفت گروه پژوهشی به شرح ذیل است:

1.     گروه فلسفه غرب

2.     گروه فلسفه  اسلامی

3.     گروه ادیان و عرفان

4.     گروه منطق

5.     گروه مطالعات علم

6.     گروه کلام

7.     گروه مطالعات ابن‌­سینا

8. گروه حکمت عملی

9. گروه فلسفه علوم انسانی

کتابخانه

مؤسسه حکمت و فلسفه سه کتابخانه تخصصی دارد که شامل کتابخانه مرکزی، کتابخانه تخصصی دکتر سیدحسین نصر و کتابخانه تخصصی واحد قم می‌­شود.

کتابخانه مرکزی در حال حاضر یکی از غنی‌­ترین کتابخانه‌­های تخصصی در حوزه حکمت، فلسفه و عرفان است که از سال 1353 شمسی با بیش از 2500 عنوان کتاب آغاز به کار کرد. این کتابخانه مجموعه‌­ای معادل 36900 جلد کتاب شامل 19121 جلد به زبان­‌های فارسی و عربی و 17688 جلد به زبان­های انگلیسی، ‌آلمانی، فرانسوی، ‌یونانی، لاتینی، ایتالیایی،... را در برمی‌­گیرد. کتابخانه تخصصی دکتر سیدحسین نصر دربرگیرنده­ بیش از 4100 عنوان کتاب است که با خرید مجموعه شخصی ایشان در سال 1385 آغاز به کار کرده است. کتابخانه واحد قم هم مجموعه‌­ای بیش از 10000 عنوان کتاب تخصصی را شامل می‌­شود.

قابل ذکر است که تمامی منابع موجود در کتابخانه‌­های مؤسسه از طریق اینترنت قابل جستجو و دسترسی هستند.

انتشارات

انتشارات مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران از بدو تاسیس، به تألیف و تصحیح آثاری بنیادین در حوزه فلسفه، کلام، عرفان، منطق و نشر آن­ها پرداخته است و یا آثار ارزشمندی را که در حوزه‌های مذکور پدید آمده شناسایی و به طبع و نشر آن­ها اقدام کرده است. آثاری که در این راستا منتشر می‌شوند متناسب با اهداف و وظایف تخصصی مؤسسه و درجهتِ تعمیق آگاهی‌ به حوزه‌های عمومی و اختصاصی حکمت و فلسفه‌اند.

 

نشریه جاویدان خرد

جاویدان خرد نشریه­ای تخصصی است که با هدف انتشار مقاله‌ها و دستاوردهای پژوهشی غالباً در رشتة فلسفه و مطالعات مرتبط با حکمت دینی، اسلامی، ایرانی و مبانی هنر مقدس توسط مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران منتشر می‌شود که دربرگیرندة مقاله­هایی به زبان­های فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسوی،... بوده است. انتشار جاویدان خرد از سال 1353 آغاز شد که تا انقلاب اسلامی 7 شماره از آن منتشر گردید. انتشار جاویدان خرد از سال 1360 تا 1387 متوقف ماند. اما از سال 1387 به صورت دوفصلنامه­ی علمی پژوهشی و بدون­وقفه منتشر شده است. نشریة جاویدان خرد در سال­های اخیر با هدف معرفی جریان­های نوپدید فلسفی و نیز تبیین موضوعات جدید فلسفی در موضوعات اخیر هم اقدام به چاپ مقاله کرده است.

تحصیلات تکمیلی

مؤسسۀ حکمت و فلسفه از سال 1384 با هدف پرورش متخصص در حوزه‌­های مورد نیاز در گرایش‌­های مختلف حکمت، فلسفه و علم اقدام به برگزاری دوره­‌های آموزشی کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی در کنار کار اصلی پژوهشی کرده است تا بر غنای روند فکری-فلسفی ایران بیفزاید و به عنوان مکمل برنامه­‌های پژوهشی عمل کند. گروه‌­های آموزشی، هر ساله، بر اساس نیازهای پژوهشی خود صرفاً نسبت به جذب دانشجوی دکتری اقدام می‌­نمایند. تاکنون بیش از 40 نفر در دوره دکتری فارغ­التحصیل شده­‌اند. در کنار فعالیت‌­های آموزشی دانشجویان، بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان دوره فرصت مطالعاتی و پست­‌دکتری را در مؤسسۀ حکمت و فلسفه سپری کرده‌­اند.

طرح تصحیح انتقادی آثار ابن­‌سینا

طرح تحقیقاتی تصحیح آثار ابن‌­سینا با همکاری جمعی از محققان و اساتید حوزه و دانشگاه­‌های داخل و خارج از سال 1387 در دستور کار این مؤسسۀ قرار گرفت که همچنان در دست انجام و آماده‌­سازی است. تهیه عکس و لوح فشرده از نسخ خطی ابن­‌سینا از کتابخانه­‌های سراسر جهان همچنان در دست است تا، ضمن انتشار انتقادی مجموعه آثار ابن‌­سینا، به پرورش محققان و مصححان متون کلاسیک در حکمت و فلسفه اسلامی جامه عمل بپوشاند.

دفتر همکاری­‌های بین‌­المللی

این دفتر به منظور هماهنگی و اداره فعالیت­‌های بین­‌المللی در حوزه علوم عقلی و فلسفی تأسیس شده است. این دفتر در راستای رسالت مؤسسۀ حکمت و فلسفه به منظور اشاعه فلسفه اقدام به جذب دانشجویان خارجی، به صورت آموزشی و پژوهشی، برگزاری همایش­‌های بین­‌المللی، دعوت از اساتید خارجی و همکاری با دانشگاه­‌های خارجی کرده است.

مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران به منظور پاسخگویی به نیازهای پژوهشی کشور در زمینه‌­های فلسفه، حکمت و دانش‌های مرتبط تأسیس شده است. این مؤسسه پیش از این در قالب دو پژوهشکدۀ "حکمت و ادیان" و "تاریخ و فلسفۀ علم" فعالیت می ­کرد که بر اساس مصوبۀ شورای گسترش آموزش عالی به تاریخ خردادماه 1380 در ساختار جدید به فعالیت خود ادامه می­ دهد.

اهداف مؤسسه

1. کمک به توسعۀ پژوهش در زمینه­‌های حکمت اسلامی، فلسفۀ غرب، کلام، ادیان و عرفان، فلسفۀ تطبیقی، منطق، تاریخ و فلسفۀ علم، مطالعات علم و فلسفۀ دین؛

2. زمینه­‌سازی مناسب برای ارتقای فعالیت‌های پژوهشی فلسفی و نظری در کشور؛

3. بررسی و شناسایی شاخه­‌های نوین فلسفه و معرفی آن‌ها در کشور؛

4. طرح مسائل سنتی فلسفه و رشته­‌های مرتبط به روشی جدید؛

5. کوشش برای احیای جایگاه ویژۀ ایران در فلسفۀ اسلامی و فلسفه به صورت کلی؛

6. کوشش برای نشر فرهنگ فکر و اندیشۀ فلسفی و منطقی در جامعه و ارتقای سطح دانش و بینش اسلامی؛

7. پرداختن به دانش‌های میان‌رشته‌ای بین فلسفه و علوم دیگر؛

8. همکاری‌های بین‌المللی با مراکز فلسفی و مؤسسات مشابه در جهان و برگزاری همایش‌های علمی و تخصصی و جلسات بحث و سخنرانی داخلی و بین المللی در موضوعات مرتبط با فلسفه و حکمت در چارچوب مقررات و ضوابط؛

9.چاپ و انتشار فصلنامه و کتب و نشریات تخصصی با رعایت قوانین و مقررات و ضوابط مربوط؛

10. ایجاد ارتباط مستمر با مراکز تحقیقاتی داخلی و خارجی فعال در این زمینه در چارچوب قوانین و مقررات و ضوابط کشور.

وظایف مؤسسه

1. انجام طرح‌های پژوهشی بنیادی، کاربردی و توسعه­‌ای؛

2. پرداختن به دانش‌های میان­ رشته­‌ای بین فلسفه و دیگر علوم؛ 

3. تصحیح و ترجمه و تألیف متون فلسفی، عرفانی و کلامی به زبان‌های فارسی و خارجی؛

4. همکاری با مراکز فلسفی و مؤسسات مشابه در جهان؛  

5.جذب نخبگان و پژوهشگران ممتاز و برجستۀ داخل و خارج؛

6. چاپ و انتشار فصلنامه و کتب و نشریات تخصصی هستند.

ارکان مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

هیئت امنا، رئیس و شورای پژوهشی هستند. هیئت امنا از وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس هیئت امنا)، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و یا نمایندۀ وی و چهار تا شش تن از شخصیت‌های علمی– فرهنگی که نقش مؤثری در توسعه و پیشرفت مؤسسه داشته باشند و رئیس مؤسسه (دبیر هیئت امنا) تشکیل شده است. این هیئت وظایفی را چون: تدوین و تصویب آیین نامه داخلی هیئت امنا،  تصویب سازمان اداری مؤسسه بر اساس ضوابط و مقررات و بررسی و تصویب بودجۀ مؤسسه که از طرف رییس مؤسسه پیشنهاد می­‌شود برعهده دارد.

رییس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران هم وظایفی را چون: اداره و هدایت امور مؤسسه و نظارت بر حسن اجرای کلیۀ فعالیتهای آن، پیشنهاد تشکیلات مؤسسه به هیئت امنا، تنظیم و پیشنهاد بودجۀ سالانه به هیئت امنا، تنظیم و پیشنهاد برنامۀ سالانه و پنج ساله به هیئت امنا و ارائۀ گزارش عملکرد سالانۀ مؤسسه به هیئت امنا و وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری برعهده دارد.

شورای پژوهشی مؤسسه از رییس مؤسسه (رییس شورا)، معاون پژوهشی مؤسسه (دبیر شورا)، رؤسای پژوهشکده­‌ها و دو الی پنج نفر از اعضای هیئت علمی تشکیل شده است.

 دانلود فایل اساسنامه