Conception and Belief in Sadr al-Din Shirazi

Al-risala fi l-Tasawwur Wa-l-Tasdiq

صدرالدین شیرازی، مشهور به ملاصدرا، بنیانگذار حکمت متعالیه است که در دوران زمامداری صفویان در ایران می‌زیست. هرچند حدود چهار صد سال از دوران زندگانی وی سپری شده است اما آنچنانکه شایسته و بایسته است اندیشه‌های فلسفی برای علاقه‌مندان به ویژه آنانکه در مغرب زمین هستند تبیین و بررسی نشده است. پیشتر، به کوشش هانری کربن، توشیهیکو ایزوتسو، ماکس هورتن، سید‌حسین نصر، فضل‌الرحمن، جیمز موریس، ویلیام چیتیک و زیلان موریس معرفی افکار یا ترجمه برخی از آثار صدرالدین شیرازی به زبان‌های اروپایی (فرانسوی، آلمانی و انگلیسی) صورت پذیرفته است. اکنون به کوشش دکتر یوپ لامیر که سالیانی است در قلمروی پژوهشی فلسفه اسلامی به مطالعه و پژوهش می‌پردازد، رساله فی التصور و التصدیق صدرالدین شیرازی به زبان انگلیسی ترجمه و شرح شده است. پس از پیشگفتار و درآمد، سه بخش قرار دارد.

بخش نخست، درآمد تاریخی و تحلیل متن است که هفت فصل را شامل می‌گردد. در این بخش، دکتر لامیر ضمن بهره‌گیری از نمودارها و جدول‌های گوناگون (برای نمونه بنگرید به صص 63‌ـ58 کتاب)، چگونگی انتقال معنی و مفهوم تصور و تصدیق را از ارسطو و مفسران یونانی وی گرفته تا فارابی، ابن‌سینا، سهروردی، قطب‌الدین رازی و سرانجام صدرالدین شیرازی به خوبی تبیین کرده است. در این بررسی، اندیشه‌های اندیشمندان مغرب زمین نظیر پیر آبلار و جان لاک نیز در این باب مورد توجه قرار گرفته است. در پایان این بخش نکات کلیدی در چهل و شش بند به صورت مقایسه‌ای آمده است.

بخش دوم، ترجمه و شرح متن رساله فی التصور و التصدیق قرار دارد. همانطور که می‌دانیم این رساله به کوشش آقای مهدی شریعتی، پژوهشگر متون فلسفه اسلامی در قم، تصحیح و دو بار انتشار یافته است که بار نخست در قم (1415قمری) و اخیراً در بیروت (1425قمری). این تصحیح، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را پس از انتشار نوبت نخست به خود اختصاص داده است. دکتر لامیر ابتدا بر پایه چاپ نخست، متن را به انگلیسی ترجمه کرده است و پس از آگاهی از چاپ دوم، تغییرات و ارجاعات را بر پایه هر دو چاپ قرار داده است. ارجاعات چاپ قم با نشانه (Q) از شماره (101-45 ) و چاپ بیروت با نشانه (B) از شماره (103ـ45 )آمده است. در این بخش، پانوشت‌های بسیاری قرار دارند که خواننده را با پژوهش‌های امروزی و ریشه‌های تاریخی اصطلاحات متن در آثار ارسطو و مفسران یونانی وی و نیز آثار اندیشمندان اسلامی پیش از صدرالدین شیرازی آگاه می‌گرداند. در موارد گوناگونی، پانوشت‌ها بیشتر حجم یک صفحه را به خود اختصاص داده‌اند (برای نمونه بنگرید به صص 171ـ176ـ165ـ164ـ152ـ135). در پایان این بخش، مترجم، پیوستی را در باب چگونگی و چرایی ترجمه اصطلاح «لازم» و دشواری‌های که وی با آن روبرو بوده است، افزوده است.

بخش سوم، شامل کتابنامه؛ فرهنگ اصطلاحات: عربی‌ـ انگلیسی، انگلیسی‌ـ عربی، یونانی‌ـ انگلیسی، انگلیسی‌ـ یونانی، یونانی‌ـ عربی، عربی‌ـ یونانی، پارسی‌ـ انگلیسی، انگلیسی‌ـ پارسی؛ نمایة نقل‌قولهای عربی، پارسی و یونانی (این نمایه در آثار انتشار یافته به پارسی متداول نیست)، نمایه موضوعی و نمایه نام‌ها پایان‌بخش کتاب هستند.

دکتر لامیر با بهره‌گیری از منابع اصلی به یونانی، لاتینی، عربی و پارسی از پژوهش‌های امروزی به انگلیسی، فرانسوی و آلمانی نیز استفاده کرده است. یادآوری می‌شود که وی پیشتر رساله دکتری خود را با عنوان فارابی و نظریه قیاس ارسطویی: نظریه یونانی و عمل اسلامی در 1994 میلادی به صورت کتاب در انتشارات بریل به چاپ رسانده است.