محمد شرف‌الإسلامی بیان داشت: «نوآوری‌های منطقی ابوالبرکات در قیاس از کتاب المعتبر»

محمد شرف‌الإسلامی بیان داشت: «نوآوری‌های منطقی ابوالبرکات در قیاس از کتاب المعتبر»
به گزارش روابط عمومی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، محمد شرف‌الإسلامی، در آخرین سخنرانی روز نخست همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام»، به ارائه گزارشی از آرای منطقی ابوالبرکات ناظر به کتاب القیاس «المعتبر» و تطبیق آن با آرای ارسطو و ابن سینا پرداخت. در ادامه نتایج بحث وی از نظر می‌گذرد:

ابوالبرکات (۴۶۷–۵۴۷ ه.ق) جزو متفکرین و منطق دانان مکتب غرب و بغداد در برابر مکتب شرق که ابن سینا سردمدار آن است، می باشد. در مکتب و مدرسه غرب، ارسطو در رأس قرار دارد. سپس فارابی پیشرو نظام منطقی غرب در جهان اسلام، و ابوالبرکات، فاصل بین فارابی و منطقیون بعد از خود از جمله: فخر رازی، سهروری، خونَجی و ابن نفیس بشمار میرود.

منطق «المعتبر» از الگوی منطق اشارات ابن سینا پیروی میکند، با این تفاوت که ابوالبرکات، بخش جدل (طوبیقا)، خطابه (ریطوریقا)، و شعر (بوطیقا) را هر کدام در مقاله ای جداگانه مورد بررسی قرار داده است. او مانند ابن سینا، بخش مقولات را حذف کرده، و بحث الفاظ و کلیات خمس را بعنوان مدخل وارد نموده است. منطق «المعتبر» در 8 مقاله تدوین شده است که شامل:

مدخل (الفاظ و کلیات خمس)، قضایا، قیاس، برهان، جدل، سفسطه، خطابه و شعر

 برخی از تمایزات کتاب قیاس «المعتبر»:

1)نمادین سازی صورت قیاسی و ضروب اشکال
2)جعل اصطلاح «امکان ذهنی» به جای «امکان عام»
3)خارج کردن بحث قضایا و تناقض از بخش قیاس
4)نسبت قیاس اقترانی و استثنائی
5)اختلاف در جهات قضایا و مختلطات قیاس

6)...

نتایج فی اشکال القیاسات و ضروبها من القضایا الضروریة

 

کتاب

 

شکل اول

شکل دوم

شکل سوم

 

آنالیتیک

ضروریه

ضروریه

ضروریه

 

المختصر

کالقیاسات المطلقه

آعنی الضروریه

ضروریه

ضروریه

 

النجات

ضروریه

ضروریه  

ضروریه

 

الاشارات

ضروریه

ضروریه

(بطور صریح و مستقل

 اشاره ای ندارد) 

؟؟؟

(ارجاع به شکل اول)

 

الشفاء

ضروریه

ضروریه

ضروریه

 

المعتبر

ضروریه

ضروریه

ممکنه و مطلقه

غیرمحصلة الضرورة

          نتایج فی اشکال القیاسات و ضروبها من القضایا الممکنة

کتاب

 

شکل اول

شکل دوم

شکل سوم

آنالیتیک

رخدادپذیر (ممکنه)

ـــــــــــ

رخدادپذیر (ممکنه)

المختصر

ممکنه

ـــــــــــ

ممکنه حقیقیه

النجات

ممکنه

ـــــــــــ

ممکنه حقیقیه

الاشارات

ممکنه

ـــــــــــ

؟؟؟

الشفاء

ممکنه

ـــــــــــ

ممکنه حقیقیه

المعتبر

امکان (وجودی یا ذهنی)

امکان ذهنی

امکان (وجودی یا ذهنی)

 

          نتایج فی المختلط من مقدمات مطلقة و ضروریة

کتاب

 

شکل اول

شکل دوم

شکل سوم

آنالیتیک

ضروری أو غیر ضروری

ضروری أو غیر ضروری

 

ضروری أو غیر ضروری

(به شروط مختلف)

المختصر

تابع کبری در اطلاق و ضرورت

ضرورریه دائماً

تابع کبری در

اطلاق و ضرورت*

النجات

تابع کبری در اطلاق و ضرورت

ضروریه دائماً

تابع کبری

الاشارات

در اشارات بیان واضحی از این اختلاط پیدا نکردم.

ضروریه

؟؟؟

الشفاء 

ضروری أو بالاطلاق (العام)

ضروریه

ضروریه (= اطلاق العام)

المعتبر 

 

تابع کبری در اطلاق و ضرورت

تابع عکس سالبه که کبرای

شکل اول است

ضروری و

امکان ذهنی

 نتایج فی المختلط من مقدمات مطلقة و ممکنة

 

کتاب

 

شکل اول

شکل دوم

شکل سوم

 

آنالیتیک

ممکنه یا مطلقه

غیرمنتج یا ممکنه

ممکنه

 

المختصر

ممکنه

ــــــــــ

ممکنه و مطلقه

 

النجات

مطلقه (سازگار با ممکن)

 أو ممکنه حقیقیه

ــــــــــ

ممکنه

 

الاشارات

ممکنه

ــــــــــ

؟؟؟

 

الشفاء

ممکنه

ــــــــــ

ممکنه و مطلقه

 

المعتبر

 

ممکنه (ذهنی)

ممکنه (ذهنی)

ممکنه (ذهنی)

 نتایج فی المختلط من مقدمات ضروریة و ممکنة

کتاب

شکل اول

شکل دوم

شکل سوم

 

آنالیتیک

ممکنه (وأیضا مطلقه)

ضروری یا ممکنه

ممکنه

 

المختصر

نتیجه تابع کبری:

ممکنه أو ضروریه

ضروریه دائماً

نتیجه تابع کبری:

ممکنه أو ضروریه

 

النجات

نتیجه تابع کبری:

ممکنه أو ضروریه

ضروریه دائماً

نتیجه تابع کبری:

ممکنه أو ضروریه

 

الاشارات

ضروریه

ضروریه

؟؟؟

 

الشفاء

ممکنه (و حقیقیه)

بالامکان العام و بالضروره

ممکنه یا ضروریه

 

المعتبر

ممکنه (ذهنی)

ممکنه (ذهنی)

ممکنه (ذهنی)

 

۱۴ اسفند ۱۴۰۱
برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.