احمد شه گلی: قاتلانِ امام حسین (ع) به ‌قدری دچار شقاوت شدند که اوجِ زیبایی را زشت می‌دیدند

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، احمد شه گلی، در این نشست، با اشاره به اینکه در کنار نگاه­‌ها و رویکردهای دینی، کلامی، عرفانی، و تاریخی به واقعۀ عاشورا، نگاه حکمی، فلسفی، و عقلانی نیز از اهمّیتِ بسزایی برخوردار است، عنوان این جلسه و نگاهی انسان­‌شناختی به حادثۀ کربلا را نیز در همین زمینه ارزیابی نمودند. 

به اعتقاد ایشان، در آدمی حالتی در نفس وجود دارد که به­ واسطۀ آن، انسان کار زشت را خوب می‌بینید که می­ توان آن را خوب‌پنداری زشتی‌ها نام نهاد. در قرآن کریم، از این حالت به «تزیین نفس» یاد شده و در آیات متعدّدی به آن اشاره رفته است. وی افزود، در واقع، در اینجا یک واقعیت وجود دارد که دو جنبه دارد؛ یک جنبه اینکه انسان کار زشت را خوب می‌بیند و جنبه دوم اینکه کار خوب را بد می‌بیند. در این وضعیّت انسان وارونه می‌شود. نکتۀ مهم آنکه این حالت نه­ تنها در یک فرد، بلکه می‌تواند در یک امّت و در یک مقطع تاریخی نیز ظهور پیدا کند. 

دکتر شه گلی، با ذکر یک مثال ساده، توضیح روشنی را از این موضوع مطرح فرمودند؛ در بدن انسان حالت‌هایی پیدا می‌شود که انسان به غذاهای خوشمزه میلی ندارد. چراکه شخص مریض بوده و به همین خاطر مزاجش تغییر کرده است. از آن طرف برخی بیماری‌ها را داریم که در اثر آن­ها شخص میل به خوردن خاک پیدا می‌کند. در سطح روحی هم همین حالات حاکم می­ شود. آدمی تحت شرایطی به اعمال زشت میل پیدا می‌کند و از اعمال و افراد خوب متنفّر است. این مسئله واقعاً پدیدۀ عجیبی در نفس انسان است و بایستی مورد بررسی و پژوهش‌ قرار گیرد تا ابعاد آن روشن شود که چطور می‌شود انسان یک چیز زیبا را زشت و یک چیز زشت را زیبا می‌بیند!

در این باره، برای مثال، امروزه با داعش مواجهیم که با اعتماد به ‌نفس، بزرگترین گناه­ ها را مرتکب شده و انسان‌ها را به خاطر خدا می‌کشند. واقعاً عجیب است که حالتی در شخص اتفاق می‌افتد که تصوّر می‌کند با قتلِ انسان­ ها با پیامبر (ص) همنشین می‌شود. 

این عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه افزودند: در همین رابطه، خداوند در آیه هشتم سوره فاطر می‌فرماید: «أَفَمَنْ زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا» یعنی افرادی هستند که برایشان عمل بدشان زینت داده می‌شود و نتیجه این می‌شود که آن عمل را خوب می‌بینند. تا جاییکه شخص به مرتبه‌ای می‌رسد که کار بد را کاملاً زیبا می‌بیند. داعش و وهابیت دقیقاً همین هستند. در آیات دیگری می‌خوانیم: «وَکَذَلِکَ زُیِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ»، «وَإِذْ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَکُمُ الْیَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّی جَارٌ لَکُم». همچنین، حضرت یعقوب خطاب به فرزاندانش می‌گوید: «قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْرًا» وقتی گرایش من عوض شد کنش‌های من هم بر اساس آن تغییر پیدا می‌کند. نکتۀ مهم این است این آیات صرفاً در مورد کافران نیست، همچنین تنها به امّت‌های گذشته نیز مربوط نمی­شود.

حال، به اعتقاد دکتر شه گلی، در واقعۀ عاشورا نیز، قاتلان امام حسین (ع) ویژگی‌هایی از خود بروز دادند که موجب می‌شد سنت تزیین در آن­ها به شدت صدق کند. از جمله اینکه آن­ها قساوت قلب داشتند، حرام‌خوار بودند، و طبق نقل تاریخ برخی از آن­ها زنا‌زاده بودند. این ویژگی‌ها سبب شد قتلِ فرزند رسول­الله و پاک‌ترین بنده خدا، برایشان زینت داده شده و بعدِ اقدام به آن، به کارشان افتخار کرده و حتّی جشن و پایکوبی برگزار کنند، بدون اینکه حس و حالت ندامتی در آن­ها ظاهر شود. برخی از افرادی که امام حسین (ع) را شهید نمودند، چه بسا به قصد رضای خدا اینگونه کردند، و در حقیقت آن‌قدر دچار شقاوت بودند که انسان خوب را بد می‌دیدند. یک عده از آن­ها هم امام حسین (ع) را جزء بهترین آفریدگان خدا می‌دانستند ولی باز با ایشان جنگیده و به قتل رساندند. این­ها هم دچار سنت تزیین شده و با اینکه می‌دانستند آن حضرت بهترینِ انسان‌هاست ولی آن‌قدر زیبایی دنیا برایشان بزرگ شد که حقّ و باطل را گم کرده و به این عملِ شنیع اقدام کردند.