احمدحسین شریفی: واقعه عاشورا، قیامی جهانی، تمدن‌ساز، جامعه‌پرداز و انسان‌ساز بود

احمدحسین شریفی در چهارمین نشست حسینیه حکمت که به مناسبت دهه محرم برگزار شد، سخنرانی کردند. ایشان در این سخنرانی به طرح بحثی درباره روایت عارفان درباره تعدد قرائت‌ها از واقعه عاشورا پرداختند.

احمدحسین شریفی- هیئت صربستانی

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، احمدحسین شریفی در این جلسه به قرائت‌ها و تلقی‌های مختلفی که از چرایی و فلسفه قیام ابی‌عبدالله در طول تاریخ و در زمان ما صورت گرفته و می‌گیرد، پرداختند: قرائت رثا و مرثیه‌ای از عاشورا؛ قرائت عرفانی از عاشورا؛ قرائت حماسی از عاشورا؛ قرائت مرگ فدیه‌وار حسین؛ قرائت فرافقهی و فرادینی از عاشورا؛ قرائت سکولاریستی از عاشورا؛ قرائت لیبرالیستی از عاشورا؛ و قرائت فقه‌ستیزانه از عاشورا از جمله این قرائت های متکثر است.

 استاد شریفی در ادامه، به علل و عواملِ اختلاف فهم‌ها و قرائت‌ها از این حادثه اشاره‌ داشتند.  

یک. ضعف روش‌شناسی مطالعات تاریخی:

روش‌های مختلفی برای فهم پدیده‌ها وجود دارد: روش عقلی و برهانی؛ روش شهودی و عرفانی؛ روش تجربة حسی؛ روش نقلی و تاریخی از مشهورترین این روش‌ها هستند. در این میان، می‌توان گفت که روش‌شناسی مطالعات تاریخی، ضعیف است که در مورد حادثه عاشورا نیز تنها منبع ما نقلی و تاریخی است.

دو. ناتوانی در فهم اسناد و مدارک تاریخی و ارتباط دست دوم با آن‌ها:

بخشی از مدعیان روشنفکری و قرائت‌های جدید از دین و آموزه‌های دینی، و حتی برخی از گویندگان مذهبی متأسفانه توانایی بهره‌گیری از منابع اصیل و دست اول تاریخی را ندارند یا همتی برای مراجعه به آنها ندارند.

سه. پیش‌فرض‌های غلط و نادرست یا دست‌کم ناقص از اسلام و آموزه‌های اسلامی:

به عنوان مثال، فاضل دربندی، عزاداری بر ابی‌عبدالله را به مثابه هدف می‌دانست و از طرفی معتقد بود که هدف وسیله را توجیه می‌کند. مهم عزاداری با غم‌بارترین و حزن‌آلودترین روش است؛ اما اینکه آن روش درست است یا نادرست، اهمیتی ندارد. چون روش و راهی برای عزاداری است پس درست است: ایشان معتقد بود که هدف از خلقت، اقامة عزا برای امام حسین است: «ان الدنیا خلق لاجل اقامة عزاء الحسین فیها» (اسرار الشهادة، ص5 و ص115) اگر قیام حسینی با چنین نگاهی مطالعه شود معلوم است که نگاهی ناقص و بلکه نادرست و ناسازگار با فلسفه قیام است اما همه سخنان امام حسین در قالب و ساختار خاصی توجیه می‌شود. 

چهار. انگیزه‌ها و اغراض مختلف:

یکی از مهم‌‌ترین دلایل اختلاف فهم در حادثة عاشورا، وجود انگیزه‌ها و اغراض مقدس و نامقدس گوناگون است. و اگر در مطالعه یک پدیدة تاریخی اغراض شخصی و امیال و خواسته‌های فردی یا صنفی و قومی مطرح شود، احتمال دستیابی به واقعیت نزدیک به صفر خواهد بود.

پنج. تک‌بعدی و تک‌منبعی بودن تحلیل‌گر:

حوادث بزرگ و حادثه‌ای مثل عاشورا و قیام حسینی، دارای ابعاد و لایه‌های پیدا و پنهان زیادی است. نگاهی همه‌جانبه‌نگر می‌خواهد تا بتواند تصویری واقع‌بینانه از آن ارائه دهد. مع الاسف بسیاری از تحلیل‌گران این حادثه چنین نگاه جامع‌نگری نداشته‌اند. برای نمونه، قرائت عارفانه و صوفیانه مولوی (604-672ق)، به تبع استادش شمس تبریزی، است آنجا که می­‌گوید:

پس عزا بر خود کنید ای خفتگان/ زان که بدمرگیست این خواب گران

روح سلطانی ز زندانی بجست/ جامه چون درّییم و چون خاییم دست

چون که ایشان، خسرو دین بوده‌اند/ وقت شادی شد، چو بگسستند بند

شش. بزرگی حادثه و عظمت آن

یکی دیگر از عوامل اختلاف در فهم و خوانش‌های متنوعی که از این حادثه صورت گرفته است، بزرگی خود حادثه و عظمت آن است. اساساً فهم حوادث بزرگ، یا درک رفتار شخصیت‌های بزرگ، و روح‌های عالی، کار هر کسی نیست. حتی شخصیتی مثل موسی، به تصریح قرآن کریم، به رفتارهای حضرت خضر، ایراد می‌گیرد.

 ریاست موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در پایان سخنانِ خود، برای فهمِ بهتر و دقیقتر واقعه عاشورا، افزودند که ابتدا باید یک تصویر هوایی جامع و دقیق از حادثه در اختیار داشت به گونه‌ای که همه ابعاد و زوایای آن را دید و سپس به تحلیل پرداخت. حسین وارث پیامبران است [زیارت وارث]، حسین خون خدا است [ثار الله]، و فلسفه قیامش را خودش به زیبایی بیان کرده است: اقامه دین در همه ابعاد و لایه‌های آن؛ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ مَا کَانَ مِنَّا تَنَافُساً فِی سُلْطَانٍ‏ وَ لَا الْتِمَاساً مِنْ فُضُولِ الْحُطَامِ وَ لَکِنْ لِنُرِیَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِینِکَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِی بِلَادِکَ وَ یَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِکَ وَ یُعْمَلَ بِفَرَائِضِکَ وَ سُنَنِکَ وَ أَحْکَامِکَ فَإِنْ لَمْ تَنْصُرُونَا وَ تُنْصِفُونَا قَوِیَ الظَّلَمَةُ عَلَیْکُمْ وَ عَمِلُوا فِی إِطْفَاءِ نُورِ نَبِیِّکُمْ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْنَا وَ إِلَیْهِ أَنَبْنَا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ.

علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به این لینک، فایل تصویری این سخنرانی را مشاهده کنند. 

برای مطالعه متن کامل سخنرانی احمدحسین شریفی، اینجا را کلیک کنید. 
۱۱ اَمرداد ۱۴۰۱
برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.