برگزاری آئین گرامیداشت هفته پژوهش در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

به گزارش روابط عمومی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، آئین گرامیداشت هفته پژوهش در روز یک‌شنبه 27 آذرماه 1401 در محل مؤسسه و در سالن دکتر نصر برگزار شد.

در آغاز مراسم دکتر عسکر دیرباز، ریاست محترم مؤسسه، ضمن تبریک به مناسبت هفته پژوهش و فناوری، پژوهشگران مؤسسه را از تواناترین و کارآمدترین پژوهشگران کشور دانسته و افزودند: استاد آموزشی تنوع بیشتری در کارش وجود داشته و لذا به طور طبیعی می‌تواند نشاط بیشتری داشته باشد؛ امّا پژوهش و پژوهشگری یک کار سخت و دشواری است.

وی ادامه داد: استاد پژوهشی در عمل و فعالیتی قرار دارد که ممکن است به مرورِ زمان احساس نیاز به همفکری با مسئولین داشته باشد.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به اهمیت فضای صمیمی و نشاط‌آور در این مؤسسه افزود: ما باید بتوانیم صرف نظر از کارهای پژوهشی که انجام می‌دهیم گفتگوی دوستانه ای در خصوص امور زندگی، جامعه، و آینده داشته باشیم. ما باید فارغ از فضاهای پژوهشی علمی دور هم جمع شده و وارد گفتگوهایی دیگر شویم. در خصوص  مسائلی که بین خودمان و با سلیقه‌های مختلفی که وجود دارد، فارغ از فضای پژوهشی و علمی، گفتگو کنیم.

حجت‌الاسلام و المسلمین عسکر دیرباز اظهار داشت: ما در کارهای پژوهشی باید شاهد اثربخشی بهتری در فضای علمی باشیم. نکته مهمی است که توجه داشته باشیم چه کاری در این زمینه ارائه دهیم که محصول فعالیت‌های پژوهشی ما که عمر و جوانی و یا سالمندی خود را صرف این پژوهش‌ها می‌کنیم، نتایج و آثار بیشتر و بهتری برای فضای علمی کشور داشته باشد. تصویری که از غایت فعالیت‌های مدّ نظر داریم قطعاً می‌تواند نقشه راه ما را ترسیم کرده و کمک کند تا واقع‌بینانه‌تر و اثربخش‌تر برای جامعه علمی عمل کنیم. خیلی‌ها در داخل یا خارج از کشور مشغول فعالیت‌های پژوهشی هستند و از آثار و ثمرات آن‌ها خیلی‌های دیگری استفاده کرده و بهره می‌برند.

 وی ادامه داد: با توجه به گذشته پر از افتخاری که این مؤسسه داشته است و با توجه به توانمندی‌های کارکنان در خصوص اثرگذاری بیشتر هم از همه همراهان در این مؤسسه و فضای پژوهشی دست یاری می‌طلبم. ما می‌توانیم مسئله‌یابی‌های خوبی داشته و کار را به نحوی آمیخته با هنر و جذابیت‌های خاص ارائه کنیم که مخاطبین ما بتوانند بیشتر و بهتر استفاده کنند یا با حداکثر وضوح و استدلال‌های کاملاً متقاً نشر دهیم تا جای خود را در فضای علمی داخل و خارج کشور باز کند.

دکتر دیرباز با تأکید بر اینکه ما از فلسفه هم در فضای دین و دیانت و هم در فضای علم استفاده می‌کنیم، اظهار داشت: مهم آن است که ما مقید به روش برهانی فلسفه‌ورزی باشیم و تخطّی از روش‌های اصیل فلسفه نداشته باشیم. وقتی ما کتاب‌های فلسفی مانند «بدایه الحکمه» و «نهایه الحکمه» از مرحوم علامه طباطبایی را می‌خوانیم یا تعلیقاتی که مرحوم آیت الله مصباح بر فرمایشات مرحوم علامه دارند را مرور می‌کنیم متوجه می‌شویم که کاملاً دقیق و موشکافانه بوده و با وضوح حداکثری مفاهیم با براهین روبه‌رو هستیم. اینکه مورد تأیید ما باشد یا نباشد مطرح نیست بلکه مسأله این است که کاملاً استدلالی و مستدل هستند.

 وی افزود: باید بتوانیم این روش را حفظ و تقویت بکنیم همچنان که همکاران در گروه مطالعات علم و گروه فلسفه غرب و سایر گروه‌ها تلاش کرده و پژوهش می‌کنند تا کاملاً واضح و دقیق با روش استدلال و برهان، آن فلسفه‌ای که می‌تواند به علم کمک کرده و دادوستد با علم و محصولات علمی در روزگار ما داشته باشند را مشخص کنند. لذا، ما با دو ساحتی سروکار داریم که همزمان حائز اهمیت هستند؛ یعنی هم تعامل فلسفه با دین و هم تعامل فلسفه با علوم تجربی و علوم زمانه.

ریاست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در خاتمه خاطرنشان ساخت: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه توانسته در هر دو عرصه و ساحت فوق پیش برود و امیدواریم درآینده هم به افق و چشم‌اندازهای بالاتری برسد. 

در ادامه نیز دکتر شهرام پازوکی، مدیر گروه ادیان و عرفان، با ذکر داستانی از دفتر سوم مثنوی (قصه گریختن عیسی علیه السلام فراز کوه از احمقان)، سخنرانی خود را آغاز نموده و نتیجه گرفت: برخلاف آنچه که برخی گفته‌اند مثنوی کتاب عقل و معرفت است. البته تعیین حدود عقل و علم چیزی است که مولانا مد نظر دارد؛ اینکه علم چیست؟ شبه‌علم چیست؟ جهل چیست؟ احمقی چیست؟

وی افزود: این نکته خیلی مهم است، به طوریکه امروزه ما دچار بیماری نادانی شده‌ایم و این نادانی آثارش در جنبه‌های مختلف علمی و فرهنگی و ... مشاهده می‌شود.  

دکتر پازوکی در ادامه به موضوع بحث خود در این جلسه پرداخت (تباهی یا فساد در سیاست‌های آموزشی). وی خاطر نشان کرد: بنده خودم نیز پژوهشگر بوده و میخواهم دردی را بگویم که انشالله باید درمان شود. آنچه امروزه در عرصه پژوهشی کشور می‌گذرد را باید یک تحلیل فلسفی و اجتماعی کنیم. ببینیم چه شده که به اینجا رسیده‌ایم. نباید عادی انگاری بشود، چراکه بعدها دودش به چشم خودمان می‌رود.

وی افزود: حال سلسله مراتبی از پایین به بالا شروع می‌کنم؛ یک دانش آموز 12 سال درس میخواند تا به کنکور برسد و از آن عبور کند. در اینجا کسب و کار تازه شروع می‌شود؛ از کلاس‌های خصوصی گرفته تا چاپ کتاب‌های تستی و سوداگرایی علمی. راه دیگر و آسان‌تر و بدون ترس و لرز، خریدن مدرک تحصیلی از دیپلم تا دکتری است. هر مقطعی هزینه‌ای دارد از دیپلم، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری! گاهی اوقات آگهی هم می‌دهند! این تباهی و فساد حیرت‌انگیز است. در حالی که بهترین فارغ التحصیلان دانشگاه‌های ما به خارج از کشور می‌روند (فرار مغزها). تمام هزینه‌های تحصیل و رشد را این مملکت می‌دهد، در صورتی که میوه و ثمره این درخت را خارجی‌ها برداشت می‌کنند.

به باور دکتر پازوکی، موضوع بعدی تکثیر رشته‌های تحصیلی بدون هدف است. میزان دانشجویان دکتری معماری در یکی از دانشگاه‌های ایران حدود 5 برابر دانشجویان دکتری معماری در دانشگاه هاروارد با آن عظمت است. موضوع بعدی پایان نامه نویسی است. برای پایان‌نامه با مراجعه به بنگاه‌های روبه‌روی دانشگاه تهران، به ازای دریافت پول برای شما پایان‌نامه می‌نویسند. حالا شخصی که این‌طور فارغ التحصیل می‌شود چه آینده‌ای دارد؟

عضو هیأت علمی مؤسسه، در پایان تأکید داشت: توسعه علمی صرفاً با نوشتن مقاله علمی پژوهشی و ISI  صورت نمی‌پذیرد و تولید علم محسوب نمی‌شود. نبایستی در این باره نگاه کمی داشته باشیم.

دکتر محمود یوسف‌ثانی، مدیر گروه مطالعات ابن سینا، سخنران بعدی مراسم بود که سخنان خود را اینگونه آغاز کرد: ما که اهل مطالعه هستیم و شغل‌مان هم پژوهش و تحقیق است؛ نخست باید قدر و اندازه خودمان را بشناسیم و از آن حد و اندازه تجاوز و تعدّی نکنیم.

وی با بیان اینکه ما پژوهشگران اهل مطالعه علوم اسلامی هستیم، ادامه داد: ما آنقدر سواد و دانایی و علمیت داریم که می‌توانیم در موضوعات مختلفی همچون منطق، کلام، فلسفه و عرفان اسلامی (نظری، عملی و ...) مقاله علمی و پژوهشی بنویسیم. در شرایط کنونی برای هر کدام از موضوعاتی مانند پرستاری، تعمیر خانه و احداث راه، موسیقی، جنبش نرم‌افزاری، مُدگرایی، دکارت و ... مقاله علمی و پژوهشی نوشته شده است. اما آیا این حفظ حد است؟ آیا این شناختن علم است؟ آیا این شناختن اندازه خود است؟  آیا این پژوهش است؟ آیا این علم معنا می‌شود؟ آیا این‌ها نشانه قدر و اندازه علمی کسی است؟ خیلی صریح می‌توانم به این سوالات پاسخ منفی بدهم.

دکتر یوسف ثانی افزود: این تعدی از حق علم و قدر علم و تجاوز از اندازه خود و تخطی از حق فرهنگ و فرهیختگی یک جامعه، به دنبال پیدا کردن مسیری است که برای گرفتن امتیاز مالی، مادی، و کسب جایگاه و امکانات و منافع و رانت‌ها، در تمامی همایش‌ها و نشست‌ها سخنوری ‌کند.

وی اظهار داشت: «هرمن لندولت» زمانی که  از دانشگاه تورنتو کانادا بازنشسته شد، شناسنامه علمی خود را اینطور نوشت: «من مفتخرم در مجموع حدود 30 سال که در دانشگاه کار کردم در 25 پایان‌نامه یا رساله مشارکت داشته‌ام». در حالی که امروز در حال حاضر افرادی را می‌بینیم که بیش از 200 پایان‌نامه را سرپرستی کرده‌اند که البته چون مثمر ثمر نبوده افتخار هم ندارد.

استاد یوسف ثانی با تأکید بر اخلاق پژوهش گفت: حکمت مشرقیه ابن سینا به بیان اخلاق پژوهش ابن سینا می‌پردازد. ما باید حق کسانی را که در علم کار کرده‌اند ادا کنیم. با مراجعه و استفاده از این آثار و گفته‌ها و فرهنگی که وجود داشته و باید به آن افتخار کنیم، حدود علم، فرهنگ، و فرهیختگی را مراعات کنیم تا  بفهمیم به کجا باید پیش برویم. در چه زمانی سکوت کنیم و کجا در جهت تعدّی از حدود و مراعات حدود سخن بگوییم.

 در بخش دیگر مراسم، دکتر اسماعیل علی‌خانی، معاونت پژوهشی مؤسسه،  به اهم فعالیت‌های معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی، در چهار بخش پژوهش، آموزش، انتشارات، همایش‌ها و نشست‌ها پرداخت.

تصویب آیین‌نامه «شورای مؤسسه»، بر اساس آئین‌نامة‌ جامع مدیریت مؤسسات و مراکز آموزش عالی؛ و تفکیک شرح وظایف آن از «شورای تخصصی پژوهشی» و «شورای تخصصی تحصیلات تکمیلی»؛

تأسیس دو گروه پژوهشی جدید در مؤسسه با عناوین: «فلسفة علوم انسانی» و «حکمت عملی»؛

تصویب تبدیل مؤسسه به پژوهشگاه و اصلاح عناوین سه پژوهشکده: «فلسفة نظری» و «حکمت و ادیان» و «فلسفة علوم»؛ با گروه‌های پژوهشی ذیل در هیأت امناء: 

1. تهیه مستندات و تکمیل فرم های مربوط به پرونده تبدیل وضعیت مؤسسه از مؤسسه به پژوهشگاه، و تأسیس دو گروه جدید پژوهشی و ارسال به معاونت پژوهشی وزارت علوم؛
2. تأسیس دو نشریه علمی جدید در بهار 1401 با عناوین «مطالعات حکمت عملی» و « فلسفه و علوم انسانی»؛
3. تهیه و تکمیل برنامه راهبردی پنج‌سالة مؤسسه و ارسال آن به معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛
4. تشکیل 13 جلسة مربوط به کمیته منتخب علمی و کمیسیون فرهنگی مربوط به ارتقاء و تبدیل وضعیت اعضای هیأت علمی و کارگروه توانایی علمی جذب عضو هیأت علمی برای چهار گروه مؤسسه و ارسال پرونده‌ها به هیأت ممیزه؛
5. تشکیل هسته پژوهشی «علوم شناختی و فلسفة ذهن» با 4 پژوهشگر پسادکتری در مؤسسه در تفاهم با ستاد علوم شناختی؛
6. ثبت اطلاعات، استانداردسازی و دوزبانه‌سازی سایت مجله جاویدان خرد که منجر به کسب رتبه «الف» برای نشریه جاویدان خرد شد؛
7. انعقاد قرارداد کلان‌طرح پژوهشی «تدوین کتاب راهنمای ابن‌سینا» با دبیری علمی آقای دکتر محمد سعیدی‌مهر با ظرفیت 50 مقالة علمی؛
8. انعقاد قرارداد کلان‌طرح پژوهشی «میراث اخلاقی مسلمانان: مسائل اخلاقی در شاخه‌های مختلف علوم اسلامی» با دبیری علمی آقای دکتر محسن جوادی با ظرفیت 100 مقالة‌ علمی؛
9. انعقاد 17 قرارداد تألیف و تصحیح با پژوهش‌گران داخلی و بیرونی و سفارش خرید 20 مقاله علمی با پژوهشگران خارج از مؤسسه برای همایش‌ها و نشریات؛
10. بازبینی آئین‌نامه اعتبار پژوهشی (پژوهانه) اعضای هیأت علمی؛
11. تغییر و بازسازی وب‌سایت مؤسسه توسط کارگروه مربوطه؛
12. خرید نرم‌افزار جامع مدیریت منابع کتابخانه و منابع دیجیتال تحت «وب ثنا»؛
13. انتشار 11 عنوان کتابِ چاپ اول، 27 عنوان تجدیدِ چاپ و 33 عنوان در دست چاپ؛
14. انتشار سالنامه تفصیلی عملکرد مؤسسه و گزارش کامل همایش‌ها، نشست‌ها،‌ کارگاه‌ها،‌ مدرسه‌ها، کرسی‌ها، آثار تازه‌منتشرشدة انتشارات مؤسسه در سال 1400 (ترنم حکمت) در حدود 500 صفحه؛
15. برگزاری همایش بین‌المللی «انسان‌شناسی در حکمت ابن سینا» در بهمن 1400؛
16. برگزاری همایش بین‌المللی «طبیعی‌گرایی فلسفی و چالش‌های آن» در اسفند 1400؛
17. برگزاری همایش روز جهانی فلسفه با عنوان «فلسفه و اخلاق اجتماعی»  در آبان 1401؛
18. برگزاری نشست تخصصی «شاهنامه و حکمت فهلوی» در آذر 1400
19. برگزاری نشست بین‌المللی «جایگاه سلمی در انتقال تعالیم عرفانی» در اسفند 1400؛
20. برگزاری نشست علمی روز بزرگداشت حکیم سبزواری در اسفند 1400 در شعبة قم مؤسسه؛
21. برگزاری موفق کرسی نوآوری دکتر رضا غلامی با عنوان «رویکردی تازه به عقلانیت سیاسی در اسلام» در تابستان 1401؛
22. برگزاری جلسة تودیع و معارفه ریاست اسبق و سابق مؤسسه،‌ آقایان دکتر غلامرضا زکیانی و دکتر احمدحسین شریفی با حضور وزیر محترم علوم، فناوری و تحقیقات جناب آقای دکتر زلفی‌گل و معاون محترم پژوهشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جناب آقای دکتر پیمان صالحی در بهمن 1400؛
23. تصویب و انجام مقدمات برگزاری همایش بین‌المللی «محی‌الدین ابن‌عربی؛ میراث او و اهمیت آن در جهان معاصر» در اسفند 1401؛
24. تصویب و انجام مقدمات برگزاری همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» در اسفند 1401؛
25. تصویب و انجام مقدمات برگزاری همایش ملی «حکمت عملی؛ چیستی، مبانی و ارزش‌ها» در دی 1401؛
26. تصویب و انجام مقدمات برگزاری همایش ملی «بنیادهای فلسفی علوم انسانی و اجتماعی (1)؛ مبانی انسان‌شناختی» در بهمن 1401؛
27. برگزاری چندین کرسی‌ علمی- ترویجی در مؤسسه و شعبة قم مؤسسه؛
28. برگزاری چندین نشست‌ تخصصی در مؤسسه و شعبة قم مؤسسه؛
29. برگزاری مدرسۀ زمستانی «مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی مکتب تفکیک» در زمستان 1400 در شعبة قم مؤسسه؛
30. برگزاری مدرسۀ تابستانی «اندیشۀ پیشرفت» در تابستان 1401؛
31. برگزاری مدرسۀ پاییزی «زمینه‌های فلسفی فلسفۀ دین» در پاییز 1401.
32.  برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای اعضای هیأت علمی(3 عنوان)؛
33. برگزاری دوره 80‌ساعتة «فلسفه برای کودکان» (فبک) در تابستان 1401؛
34. برگزاری کلاس‌های درس آزاد در تهران و شعبة قم؛ 18 عنوان درس در ترم دوم سال 1400 و 15 عنوان درس برای ترم اول سال 1401؛
35. برگزاری مراسم هفتة‌ پژوهش و تجلیل از 3 پژوهش‌گر برتر مؤسسه و تجلیل از سردبیر نشریة جاویدان خرد به مناسبت کسب رتبه «الف» برای نشریه جاویدان خرد و تجلیل از دکتر اسدالله فلاحی، مدیر گروه منطق مؤسسه، به مناسبت ارتقاء به مرتبة‌ «استادی» و ...

دکتر احمد شه‌گلی، دکتر محمد حسین‌زاده، و دکتر مهدی عبداللهی هم به ترتیب، نفرات اول تا سوم، به عنوان پژوهشگران برتر انتخاب شده و مورد تقدیر قرار گرفتند.

در ادامه نیز از دکتر فلاحی، به جهت ارتقا به درجه استاد تمامی، آقای سیدمحمد موسوی، کارمند نمونه پژوهش، و دکتر اسماعیل علی‌خانی، به پاس فعالیت‌های پژوهشی معاونت پژوهشی مؤسسه، تقدیر شد. 

1. مجموعه رسائل (1) ابن‌سینا، مقدمه، تحقیق و تصحیح مقصود محمدی؛
2.  اسلام در سرزمین ایران، مجلد چهارم، هانری کربن، ترجمۀ رضا کوهکن؛
3. سیر منطق، جلد 1، ویلیام نیل و مارتا نیل، ترجمۀ مهدی عظیمی؛
4. سیر منطق، جلد 2، ویلیام نیل و مارتا نیل، ترجمۀ مهدی عظیمی؛
5. اثولوجیا؛ با تعلیقات قاضی سعید قمی، افلوطین، با مقدمه و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، ویراستار علمی: سیدمحمود یوسف‌ثانی
6. دو رسالۀ فلسفی-عرفانیِ «تحفۀ سلیمانی» و «سؤال و جواب» از محمدرفیع زاهدی پیرزاده، تصحیحِ محمد سوری و مهدی عسگری؛
7. حکایات الصوفیة، تصحیح و تحقیق سه گزیدۀ کهن از کتاب حکایات الصوفیة و گردآوری حکایات پراکندۀ ابن‌باکویه از منابع تاریخی و عرفانی، ابوعبدالله محمّد‌بن عبدالله‌بن باکویه شیرازی، تصحیح و تحقیق و گردآوریِ اکبر راشدی‌نیا؛
8. تأویل متن مقدس در اندیشۀ ابوزید؛ پیوند آرای معتزله و صوفیه، تألیفِ میثم توکلی‌بینا؛
9. تأملاتی در وجودشناسی ابونصر فارابی، تألیفِ فاطمه شهیدی؛
10. اصول الهیات، پروکلوس، ترجمه از یونانی امیرحسین ساکت؛
11. الأنوار الإلهیة، شمس‌الدین سمرقندی، تصحیحِ غلامرضا دادخواه؛