مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران میزبان نشست یک‌روزه «علم و دموکراسی» است که روز چهارشنبه ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ برگزار می‌شود. این نشست با حضور سه سخنران برجسته در سه نشست جداگانه به بررسی روابط و تأثیرات متقابل علم و دموکراسی خواهد پرداخت.
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در نظر دارد نشست «علم و دموکراسی» را در روز چهارشنبه ۲۱ خردادماه ۱۴۰۴ برگزار کند. این نشست به بررسی ارتباطات میان علم و دموکراسی خواهد پرداخت و فرصتی مناسب برای تبادل نظر و گفتمان علمی فراهم می‌آورد.
برنامه نشست «علم و دموکراسی» و چکیده‌های آن از قرار ذیل است:
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
علم، حقیقت و دموکراسی | زمان: ۹:۳۰ الی ۱۱ | سخنران: دکتر امیراحسان کرباسی‌زاده
علم در جامعهٔ مردم‌سالار | زمان: ۱۱:۳۰ الی ۱۳ | سخنران: دکتر امیراحسان کرباسی‌زاده
چکیده:
فیلسوفان علم عموماً به مسئلهٔ بازتعریف نقش دانشمندان در جامعهٔ مردم‌سالار توجه نکرده‌اند. علم در دوران ما به نهادی بسیار تأثیرگذار بدل شده است. همان‌گونه که کارکرد نهادهایی چون کلیسا و ازدواج در عصر حاضر نیازمند بازنگری و تأمل است، نقش دانشمندان و ارتباط آن‌ها با سایر نهادها، و به‌ویژه با متن جامعهٔ غیرمتخصص نیز نیازمند بازنگریِ جدی است. فیلیپ کیچر، فیلسوف علم دانشگاه کلمبیا، در دو کتاب خود با عناوین علم، حقیقت و دموکراسی و علم در جامعهٔ مردم‌سالار نقش دانشمندان را در جامعهٔ امروز بررسی می‌کند. مهم‌ترین چالش از نظر او، خطر مردم‌سالار کردن علم است. پیچیدگی فوق‌العادهٔ علم مدرن به‌گونه‌ای است که نمایندگان مردم، حتی در صورت حسن‌نیت، فاقد دانش تخصصی لازم برای قضاوتی آگاهانه و متعادل دربارهٔ اینکه کدام تحقیقات علمی باید بودجه دریافت کنند، هستند. افزون بر این، نمایندگان معمولاً به دنبال تأمین منافع خود هستند. این دو عامل می‌تواند به استبداد، جهل و توقف پژوهش در حوزهٔ علوم پایه بینجامد. راه‌حل کیچر برای این دو مشکل و مسائل مشابه، نظریهٔ «علم به‌سامان» (well-ordered science) است. من در این دو جلسه، ابتدا به جایگاه بحث علم و دموکراسی در مطالعات علم خواهم پرداخت و سپس گزارشی مفصل و در حد امکان انتقادی از دو کتاب کیچر بر پایهٔ نظریهٔ علمِ به‌سامانِ او ارائه خواهم کرد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
علم و نظارت اجتماعی | زمان: ۱۴:۳۰ الی ۱۶ | سخنران: دکتر حسین معصومی همدانی
چکیده:
این گفتار دو بخش دارد. در بخش اول کوشش می‌کنم پرسش‌های زیر را به اجمال بررسی کنم و در حد امکان پاسخ‌هایی به
آن‌ها بدهم:
ـ آیا جامعه حق دارد بر فعالیت‌هایی که با نام پژوهش علمی انجام می‌شوند نظارت کند؟
ـ آیا جامعه وظیفه دارد بر فعالیت‌هایی که با نام پژوهش علمی انجام می‌شوند نظارت کند؟
ـ آیا جامعه ابزارهای لازم را برای این کار دارد؟
ـ کدام بخش یا بخش‌هایی از جامعه می‌توانند عهده‌دار این کار شوند؟
ـ نظارت اجتماعی بر پژوهش علمی باید با چه ملاک‌هایی انجام شود؟
ـ آیا نظارت اجتماعی بر پژوهش علمی با آزادی تحقیق سازگار است؟
در بخش دوم سعی خواهم کرد که دو گونه نظارت اجتماعی بر فعالیت علمی را از هم تفکیک و حدود هر یک از آن‌ها را
مشخص کنم:
1) نظارت درونی که کار جامعۀ علمی (scientific community) و ملاک‌های آن عمدتاً درون‌علمی است
2) نظارت بیرونی که خود به دو بخش تقسیم می‌شود:
ـ نظارت از بالا، که وظیفۀ نهادهای منتخب اجتماعی است
ـ نظارت از پایین که کار شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد است.
استدلال خواهم کرد که این دو گونه نظارت نه تنها به سود جامعه بلکه به سود علم است و نیز وجود و توفیق هر یک از این
گونه‌های نظارت وابسته به وجود نهادهای دموکراتیک است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هم‌سازی علم و دموکراسی | زمان: ۱۶:۳۰ الی ۱۸ | سخنران: دکتر حسین شیخ‌رضایی
چکیده:
طبق نگاهی تثبیت‌شده و پرطرفدار، خط قاطع پررنگی میان علم و دموکراسی وجود دارد. منطق بازنمایی در این دو جهان متفاوت است: علم فعالیتی نخبه‌گرایانه است که دموکراتیک شدن آن زیان‌بار است، و دموکراسی امری برابری‌طلبانه است و نخبه‌گرایانه شدن آن عواقب ناگواری خواهد داشت. این جدایی چیزی است که برونو لاتور آن را ستون فقرات مدرنیته دانسته است: جدایی طبیعت از جامعه. در نتیجه این جدایی، وضعیت مطلوب این است که حل مسائل سیاسی به نمایندگان منتخب در نظام‌های دموکراتیک و حل مسائل علمی به نخبگان علمی واگذار شود، بدون اینکه علم سیاسی شود یا سیاست علمی. در بهترین حالت، تنها ارتباطاتی حداقلی میان این دو حوزه برقرار خواهد بود.
متفکرانی مختلف، از منظرهایی گوناگون، استدلال کرده‌اند که ترسیم چنین خط تمایزی میان علم و دموکراسی نه ممکن است و نه سودمند. در این ارائه خواهیم کوشید ابتدا بخشی از استدلال‌ها علیه جدایی علم و دموکراسی را معرفی کنیم. آنگاه نشان دهیم که اگر این استدلال‌ها معتبر باشند، و قرار باشد پیوندهایی مستحکم‌تر میان علم و دموکراسی برقرار شوند، چه نوع تغییراتی در مدل‌ها و نظریه‌های دموکراسی لازم است تا دموکراسی توانایی پیوند خوردن با علم و فناوری را هرچه بیشتر پیدا کند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
محل برگزاری: تهران، خیابان نوفل لوشاتو، کوچه شهید آراکلیان، شماره ۴،
مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، سالن دکتر نصر
شرکت در این برنامه برای تمامی علاقه‌مندان آزاد و رایگان است.